تأثیر افزایش غلظت co2 بر پاسخ گیاه کلزا به شوری

چکیده غلظت دی اکسیدکربن اتمسفر طی دهه های اخیر افزایش یافته که بر محصولات زراعی تأثیر خواهد گذاشت. از طرفی شوری یکی از عوامل اساسی کاهش دهنده رشد و تولید گیاهان در دنیاست و تقریبا ده درصد از اراضی قابل کشت جهان را خاک های شور یا قلیا در بر می گیرد. به منظور مطالعه اثر افزایش غلظت دی اکسیدکربن هوا بر تحمل شوری گیاه کلزا(brassica napus) تأثیر چهار سطح غلظت شوری (آبیاری با آب شور با هدایت الکتریکی معادل 5 ، 10 و 15 دسی زیمنس بر متر همراه با شاهد) در سه محیط با سه سطح غلظت دی اکسیدکربن هوا ]شامل غلظت فعلی دی-اکسیدکربن (ppm350) و غلظت های دو و سه برابر مقدار غلظت فعلی هوا[ بر سه رقم کلزا با سه تیپ رشدی متفاوت (اکاپی، rgs003 و زرفام) بررسی شد. آزمایش درگلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرّس در سال های زراعی 89-1388 و 90-1389 انجام شد. هر سطح تیمار دی اکسیدکربن به عنوان یک محیط در نظر گرفته و دو تیمار دیگر به صورت فاکتوریل در طرح پایه کاملاً تصادفی و در سه تکرار، در هر محیط اعمال شد. نتایج نشان داد که شوری بر صفات مورفولوژیک در هر سه رقم اثر معنی دار داشته و باعث کاهش صفات مورفولوژیک (رشد رویشی) شده است. افزایش غلظت دی اکسیدکربن تا حدی توانست اثر شوری روی کاهش رشد رویشی را جبران کند. این اثر در رقم rgs003 مشهودتر بود. عملکرد دانه به شدت تحت تأثیر شوری قرار گرفت و از 8/2 تن در هکتار در سطح صفر شوری به 13/1 تن در هکتار در سطح 15 دسی زیمنس بر متر کاهش یافت. شوری بیشترین تأثیر را روی تعداد غلاف در بوته داشت. غلظت دی اکسیدکربن اثر معنی داری بر عملکرد و اجزای عملکرد نداشت و تنها در سال دوم آزمایش در سطح ppm1050 توانست تا حدی اثر منفی شوری را جبران کند. میزان فتوسنتز و بازده مصرف آب با افزایش غلظت گاز دی اکسیدکربن افزایش و با افزایش سطح شوری کاهش یافت. غلظت سه برابر گاز دی-اکسیدکربن باعث کاهش تأثیر شوری بر فعالیت فتوسنتز شد. افزایش غلظت دی اکسیدکربن با افزایش میزان فتوسنتز، کاهش تعرق و افزایش بازده مصرف آب، باعث افزایش رشد رویشی و کاهش اثرات شوری بر آن گردید. شاخص برداشت در اثر افزایش شوری و همچنین افزایش دی-اکسیدکربن کاهش یافت. افزایش شوری باعث افزایش میزان پروتئین و کاهش میزان روغن در دانه کلزا شد. این بررسی نشان داد، افزایش غلظت دی اکسیدکربن هوا می تواند تا حدی اثرات منفی شوری بر رشد رویشی را خنثی نماید، اما نمی تواند کاهش عملکرد دانه در اثر شوری را جبران کند.